زندگی نامه حضرت معصومه

نام شریف آن بزرگوار فاطمه و مشهورترین لقب آن حضرت، «معصومه» است. پدر بزرگوارش امام هفتم شیعیان حضرت موسى بن جعفر (ع) و مادر مکرمه اش حضرت نجمه خاتون (س) است . آن بانو مادر امام هشتم نیز هست . لذا حضرت معصومه (س) با حضرت رضا (ع) از یک مادر هستند.

ولادت آن حضرت در روز اول ذیقعده سال ١٧٣ هجرى قمرى در مدینه منوره واقع شده است. دیرى نپایید که در همان سنین کودکى مواجه با مصیبت شهادت پدر گرامى خود در حبس هارون در شهر بغداد شد. لذا از آن پس تحت مراقبت و تربیت برادر بزرگوارش حضرت على بن موسى الرضا (ع) قرارگرفت. در سال ٢٠٠ هجرى قمرى در پى اصرار و تهدید مأمون عباسى سفر تبعید گونه حضرت رضا (ع) به مرو انجام شد و آن حضرت بدون این که کسى از بستگان و اهل بیت خود را همراه ببرند راهى خراسان شدند.
یک سال بعد از هجرت برادر، حضرت معصومه (س) به شوق دیدار برادر و ادای رسالت زینبی و پیام ولایت به همراه عده اى از برادران و برادرزادگان به طرف خراسان حرکت کرد و در هر شهر و محلى مورد استقبال مردم واقع مى شد. این جا بود که آن حضرت نیز هم‌چون عمه بزرگوارشان حضرت زینب(س) پیام مظلومیت و غربت برادر گرامی شان را به مردم مؤمن و مسلمان مى رساندند و مخالفت خود و اهلبیت (ع) را با حکومت حیله گر بنى عباس اظهار مى کرد. بدین جهت تا کاروان حضرت به شهر ساوه رسید عده اى از مخالفان اهلبیت که از پشتیبانى مأموران حکومت برخوردار بودند،سر راه را گرفتند و با همراهان حضرت وارد جنگ شدند، در نتیجه تقریباً همه مردان کاروان به شهادت رسیدند، حتى بنابر نقلى حضرت(س) معصومه را نیز مسموم کردند.
به هر حال ، یا بر اثر اندوه و غم زیاد از این ماتم و یا بر اثر مسمومیت از زهر جفا، حضرت فاطمه معصومه (س)بیمار شدند و چون دیگر امکان ادامه راه به طرف خراسان نبود قصد شهر قم را نمود. پرسید: از این شهر«ساوه» تا «قم» چند فرسنگ است؟ آن چه بود جواب دادند، فرمود: مرا به شهر قم ببرید، زیرا از پدرم شنیدم که مى فرمود: شهر قم مرکز شیعیان ما است. بزرگان شهر قم وقتى از این خبر مسرت بخش مطلع شدند به استقبال آن حضرت شتافتند و در حالى که «موسى بن خزرج» بزرگ خاندان «اشعرى» زمام ناقه آن حضرت را به دوش مى کشید و عده فراوانى از مردم پیاده و سواره گرداگرد کجاوه حضرت در حرکت بودند، حدوداً در روز ٢٣ ربیع الاول سال ٢٠١ هجرى قمرى حضرت وارد شهر مقدس قم شدند. سپس در محلى که امروز «میدان میر» نامیده مى شود شتر آن حضرت در جلو در منزل «موسى بن خزرج» زانو زد و افتخار میزبانى حضرت نصیب او شد.
آن بزرگوار به مدت ١٧ روز در این شهر زندگى کرد و در این مدت مشغول عبادت و راز و نیاز با پروردگار متعال بود. محل عبادت آن حضرت در مدرسه ستیه به نام «بیت النور» هم اکنون محل زیارت ارادتمندان آن حضرت است.
سرانجام در روز دهم ربیع الثانى و «بنا بر قولى دوازدهم ربیع الثانى» سال ٢٠١ هجرى پیش از آن که دیدگان مبارکش به دیدار برادر روشن شود، در دیار غربت و با اندوه فراوان دیده از جهان فروبست و شیعیان را در ماتم خود به سوگ نشاند .مردم قم با تجلیل فراوان پیکر پاکش را به سوى محل فعلى که در آن روز بیرون شهر و به نام «باغ بابلان» معروف بود تشییع نمودند. همین که قبر مهیا شد دراین که چه کسى بدن مطهر آن حضرت را داخل قبر قرار دهد دچار مشکل شدند، که ناگاه دو تن سواره که نقاب به صورت داشتند از جانب قبله پیدا شدند و به سرعت نزدیک آمدند و پس از خواندن نماز یکى از آن دو وارد قبر شد و دیگرى جسد پاک و مطهر آن حضرت را برداشت و به دست او داد تا در دل خاک نهان سازد.
آن دو نفر پس از پایان مراسم بدون آن که با کسى سخن بگویند بر اسب هاى خود سوار و از محل دور شدند.
بنا به گفته بعضی از علما به نظر مى رسد که آن دو بزرگوار، دو حجت پروردگار: حضرت رضا (ع) و امام جواد (ع) باشند چرا که معمولاً مراسم دفن بزرگان دین با حضور اولیا الهی انجام شده است.
پس از دفن حضرت معصومه(س) موسى بن خزرج سایبانى از بوریا بر فراز قبر شریفش قرار داد تا این که حضرت زینب فرزند امام جواد(ع) به سال ٢٥٦ هجرى قمرى اولین گنبد را بر فراز قبر شریف عمه بزرگوارش بنا کرد و بدین سان تربت پاک آن بانوى بزرگوار اسلام قبله گاه قلوب ارادتمندان به اهلبیت (ع) و دارالشفای دلسوختگان عاشق ولایت و امامت شد.

نظری بر اسامی و القاب حضرت فاطمه معصومه علیهاالسلام
برای این مجلله عظیم الشان اسامی چند نقل کرده اند که عبارتند از:
●فاطمه:
ایشان هم نام حضرت زهراعلیهاالسلام و فاطمه یا فاطمه کبری‏ نامیده شده است. در روایتی درباره مقام والا و عظمت‏ شان حضرت زهراعلیهاالسلام و علت ‏نامیده شدن ایشان به فاطمه آمده است:
«محمد بن مسلم گفت: از ابوجعفر امام باقرعلیه السلام شنیدم که فرمود:
فاطمه دارای جایگاهی کنار درِ جهنم است. وقتی روز قیامت می‏شود، میان دو چشم هر نفر، مومن یا کافر نگاشته می‏شود. آنگاه به کسی‏ که دوستدار اهل‏بیت است و گناهان فراوانی دارد، دستور داده ‏می‏شود به آتش افکنده گردد. وقتی حضرت فاطمه آن شخص را می‏بیند، می‏گوید: بارالها! مولای من! مرا فاطمه نام نهادی و به واسطه من‏ می‏خواستی از کسانی که دوستدار من و ذریه‏ام هستند درگذری.‏ وعده‏ات حق است و تو از وعده‏ات تخلف نمی‏کنی.»
حضرت معصومه علیهاالسلام نیز چون حضرت فاطمه زهراعلیهاالسلام دارای مقام شفاعت ‏است. و احتمالا نامیده شدن وی به فاطمه بی ‏ارتباط با این مقام‏ نبوده است. به هر تقدیر به واسطه این بانوی گرامی بسیاری از شیعیان داخل بهشت می‏گردند. در این‏ باره امام صادق علیه السلام می‏فرماید:
«... الا ان للجنهٔ ثمانیهَٔ ابواب، ثلاثه منها الی قم. تقبض فیها امراه هی من ولدی و اسمها فاطمه بنت موسی تدخل بشفاعتها شیعتی ‏الجنهٔ باجمعهم»؛ آگاه باشید، برای بهشت هشت در است؛ سه تا از آن‌ها به سوی قم‏ باز می‏شود. در آن‌جا بانویی قبض روح می‏شود. او از جمله ‏فرزندانم، و نامش فاطمه دختر موسی است. به
شفاعت او همه شیعیان ‏داخل بهشت می‏گردند.
برخی از نویسندگان در توضیح روایت فوق گفته‏اند:
مقتضای این خبر آن است که از برای آن مخدره (فاطمه معصومه) در نزد خدای تعالی مقام محمودی است که شفاعت نمودن آن مخدره ‏باشددر روز جزا. و از برای او نزد خدا شانی است عظیم که آن ‏حضرت و هکذا برادرش حضرت رضا علیهالسلام که در زیارتش می‏فرماید:«ان لک‏ عندالله شانا من الشان.» و هکذا حضرت جواد. در کتاب مفتاح‏الجنان مذکور است که حضرت رضا فرمود: هر که زیارت کند او را هم‌چنان است که مرا زیارت کرده است. گرچه مولف مفتاح معلوم ‏نیست، اما از احادیث معتبر نیز چنین مطلبی استفاده می‏شود. در حدیث است که «من زار ذریتهما کانما زارهما» هر کس ذریه حضرت‏ حسن و حسین را زیارت کند، مثل کسی است که خود آن‌ها را زیارت‏ کند. حضرت معصومه و حضرت عبدالعظیم حسنی نیز مشمول همین حکم‏ هستند.
آری، حضرت معصومه از مقام محمود یعنی مقام شفاعت ‏برخوردار است.
امام رضا علیه السلام فرمود:«من زار المعصومه بقم کمن ‏زارنی‏»‌ هر کس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده است. برخی از نویسندگان در توضیح روایت فوق گفته‏اند:
مقتضای این خبر آن است که از برای آن مخدره (فاطمه معصومه) در نزد خدای تعالی مقام محمودی است که شفاعت نمودن آن مخدره ‏باشد(در) روز جزا. و از برای او نزد خدا شانی است عظیم که آن ‏حضرت و هکذا برادرش حضرت رضا علیه السلام که در زیارتش می‏فرماید:«ان لک‏ عندالله شانا من الشان.» و هکذا حضرت جواد. در کتاب مفتاح‏الجنان مذکور است که حضرت رضا فرمود: هر که زیارت کند او را هم‌چنان است که مرا زیارت کرده است. گرچه مولف مفتاح معلوم ‏نیست، اما از احادیث معتبر نیز چنین مطلبی استفاده می‏شود. در حدیث است که «من زار ذریتهما کانما زارهما» هر کس ذریه حضرت‏ حسن و حسین را زیارت کند، مثل کسی است که خود آن‌ها را زیارت‏ کند. حضرت معصومه و حضرت عبدالعظیم حسنی نیز مشمول همین حکم‏ هستند.
●معصومه:
حضرت فاطمه معصومه مستغرق در عبادت، و از آلایش به معاصی و زشتی‌ها پیراسته و عصمت مادرش زهرا علیهاالسلام در او تجلی نموده است.بر اساس پاره‏ای از روایات، لقب معصومه از سوی امام رضا علیه السلام به ‏این بانوی عظیم الشان اعطا گردید. علامه مجلسی در این باره ‏گوید: امام رضا علیه السلام در جایی فرمود:«من زار المعصومه بقم کمن ‏زارنی‏» هر کس معصومه را در قم زیارت کند، مانند کسی است که مرا زیارت کرده است.
●کریمه اهل‏بیت:
حضرت معصومه در زبان علما و فقهای شیعه به لقب «کریمه ‏اهل‏بیت‏» یاد می‏شود. از میان بانوان اهل‏بیت این
نام زیبا تنها به او اختصاص یافته است. بر اساس رویای صادقه نسب‏ شناس گرانقدر مرحوم آیت الله ‏سیدمحمود مرعشی نجفی(م ۱۳۳۸ ه .) این لقب از طرف امام ‏صادق علیه السلام بر حضرت معصومه اطلاق شده است. در این رویا امام ‏صادق علیه السلام به آیت الله نجفی که با دعا و راز و نیاز تلاش پی‏گیری‏ را برای یافتن قبر مطهر حضرت زهرا علیه االسلام آغاز کرده بود، خطاب ‏فرمود: «علیک بکریمه اهل‏بیت‏» بر تو باد به کریمه اهل‏بیت.
●لقب‌های حضرت معصومه علیهاالسلام از زیارتنامه‏ها
تا آن جایی که ما اطلاع یافتیم، سه ‏زیارتنامه برای حضرت معصومه ‏ذکر شده است: یکی از آن ها مشهور و دوتای دیگر غیرمشهور است.
اسامی و لقب هایی که برای حضرت معصومه در دو زیارتنامه غیرمشهور ذکر شده، به قرار ذیل است:
طاهره(پاکیزه)، حمیده(ستوده)، برّه(نیکوکار)، رشیده(رشد یافته)، تقیه(پرهیزکار)، رضیه(خشنود از خدا)، مرضیه (مورد رضایت ‏خدا)، سیده طاهره(بانوی پاکیزه)، سیده ‏صدیقه(بانوی بسیار راستگو)، سیده رضیه مرضیه (بانوی خشنود از خدا و مورد رضای او)، سیده ‏نساء العالمین(سرور زنان عالم).
●لقب های دیگر آن بانو
محدثه و عابده و مِقدامه(بانوی پیشتاز) از دیگر صفات و القابی ‏است که برای حضرت معصومه عنوان شده
است.
یاد مدینه کردم،با گوش جان شنیدم
لبیک را ز بالا ،تا در حرم رسیدم
آیا شد آشکارا ،قبر نهان زهرا(س)؟
یا فاطمه(س) ز هر سو، با گوش جان شنیدم
بنت امام کاظم(ع)، اخت امام هشتم(ع)
باشد شفاعتش را ،روز جزا امیدم
یا بضعه ‏الرساله، ما را مران ز درگه
گشتم گدای کویت، از غیر دل بریدم
بر زاده برادر، جان جواد(ع) سوگند
رحمی اگر چه زیر، بار گنه خمیدم
یا فاطمه(س) شفاعت، از روسیاهی‏ام کن
تا خلق روز محشر، بینند رو سپیدم